نیودیل؛ الگویی برای میثاق پزشکیان و ایران قوی

جعفر خیرخواهان، اقتصاددان:

آن مُهر نقش‌‌‌بسته بر پیشانی مسعود پزشکیان که باعث پیروزی وی در انتخابات ریاست‌جمهوری در شرایط سیاسی کم‌‌‌رمق موجود شد، دست‌‌‌کم در ذهن کسانی که به وی رأی دادند، دارای چنین ویژگی‌‌‌هایی بود: اصول‌‌‌مندی و اخلاق‌‌‌مداری و پیروی از ارزش‌‌‌های تغییرناپذیر ابدی و ازلی؛ شناخت دقیق از مردم و همدل و هم‌‌‌درد بودن با آنها؛ صراحت لهجه داشتن و نمی‌‌‌دانم گفتن و احتیاط کردن و پس از دریافت بهترین نظرات کارشناسی علمی و عملی دست به اقدام زدن؛ طبیب و مرهم دردها و التیام‌‌‌بخش رنج‌‌‌ها بودن و پزشک بودن و اینکه قبل از هر عملی مطمئن باش اوضاع را بدتر از اینی که هست نمی‌‌‌کنی. به این ترتیب انتخاب پزشکیان در کمترین سطح آن، کارکردی روان‌شناختی داشت و دارد که آرامش و آسوده‌‌‌خاطری آنی ایجاد می‌کند؛ یعنی به صرف اینکه دولتی با تاکید بر ارزش‌‌‌‌‌‌هایی مانند صداقت، درستکاری، انتقادپذیری و شفافیت به قدرت رسیده است راضی‌‌‌کننده است و همین که در دولت پزشکیان قرار نیست اوضاع بدتر از اینی که هست بشود، کفایت می‌کند. 

شرایط فعلی ایران از جهاتی بی‌‌‌شباهت به آمریکای دهه ۱۹۳۰ و انتخاب فرانکلین روزولت به ریاست‌جمهوری این کشور نیست و درنتیجه شاید قابلیت الگوبرداری داشته باشد. فرانکلین روزولت در مارس ۱۹۳۳ به این علت رأی آورد و به قدرت رسید که کاری اساسی انجام دهد و آن کار را هم سریع انجام دهد. روزولت گفت این کشور به وحشت‌‌‌افتاده از تنها چیزی که باید بترسد، از خود ترس است. او به‌‌‌سرعت شروع به بازگرداندن اعتماد و اطمینان به جامعه از طریق سخن‌‌‌گفتن و روحیه‌‌‌دادن کرد و شور و هیجان عظیمی نسبت به بهبود جدی و قطعی اوضاع اقتصادی به وجود آورد. روزولت با رونمایی از سیاست توافق جدید (معروف به نیودیل) به مردم آمریکا فهماند که رئیس‌‌‌جمهوری با افکار و اندیشه‌‌‌های جدی جدید بر سر کار آمده است.

ترکیبی از اطمینان خاطر دادن پیوسته به مردم که مثلا ما برای بحران بانکداری و ورشکستگی بانک‌ها در حال انجام چه کارهایی هستیم و این قول و وعده که دولت در حال حل مسائل است، به نحو شگفت‌‌‌انگیزی نتیجه داد و باعث تغییر دادن قالب‌‌‌های ذهنی و طرز فکر عموم نسبت به امور کشور شد. دقیقا همان‌گونه که فرهنگ وحشت و هراس بانکی و بورسی به چرخه رو به افول کشور پس از سقوط مالی دامن زد، این اطمینان باعث کمک به ساختن و به پیش‌‌‌رفتن اقتصاد شد. اطمینان مصرف‌کننده بازگشت و در عرض چند هفته میلیاردها دلار پول نقد و طلا که مردم در خانه و گاوصندوق خود نگه داشته بودند در بانک‌ها به سپرده گذاشته شد. بحران فروکش کرد و عموم مردم آماده باور کردن رئیس‌جمهور جدیدشان شدند. 

کشور ما ایران در شرایطی قرار دارد که می‌‌‌توان گفت تغییرات زیادی در هشیاری و خودآگاهی اکثریت مردم ایران نسبت به حکومت و انتظاراتی که از آن دارند رخ داده است.

اگر بخواهیم از سال‌های ریاست‌جمهوری فرانکلین روزولت و توافق جدید موسوم به نیودیل یک درس باارزش بگیریم، درس چه می‌‌‌تواند باشد؟ درسی که به نظر نگارنده می‌‌‌توان گرفت، این است که چگونه بنیانی محکم و پرجاذبه برای ایجاد یک ابرپروژه برای ساختن ایران قوی و مرفه و شکل‌‌‌گیری خاطره‌‌‌جمعی بلندمدت خوشایند حول قرارومدار و میثاق پزشکیان بنا نهیم؟ به این منظور دولت پزشکیان باید دارای استراتژی گسترده باشد. او که هم اسم و هم حرفه کاری‌‌‌اش به طبابت مربوط ‌‌‌می‌شود، نیازمند ترکیبی از برنامه‌‌‌هایی است که به هر دو جنبه relief (به معنای تسکین دردها و مایه آرامش و ایجاد گشایش) و  recovery (به معنای تجدید قوا و بهبودی و جبران عقب‌‌‌ماندگی‌‌‌ها) توجه داشته باشد. 

او برخلاف بیشتر اسلاف خود که اغلب فقط حرف می‌‌‌زدند،  باید کمر همت به بازاندیشی در رابطه دولت با مردم ببندد و در عهد و پیمان جدید و معتبری که با مردم می‌‌‌بندد، خود را نه فقط مرد عمل، بلکه مرد عمل کردن به قول‌‌‌های خود و ایستادگی روی ارزش‌‌‌های خود نشان دهد. دولت پزشکیان می‌‌‌تواند یک گسست روشن با گذشته پر از ابهام و کتمان حقیقت و سردرگمی و از این قبیل باشد که در این روزگار سخت و پرادبار چنین اقدامی مهم‌ترین حفاظ و دیوار دفاعی در برابر حملات انواع دشمنان احتمالی به شمار می‌‌‌آید؛ چرا که اعتماد و باور مردم به دولت و حکومت را بازمی‌‌‌گرداند و خادم و خدمتگزار مردم بودن آنها را به‌عینه نشان می‌دهد. امید که چنین باشد.