ثبت شرکت در مناطق آزاد تجاری ایران منطقه آزاد تجاری ایران محدوده حراست شده بندری و غیربندری است که از شمول برخی از مقررات جاری کشورمتبوع خارج است
- این مناطق با بهرهگیری از مزایایی مانند معافیتهای مالیاتی، بخشودگی سود و عوارض گمرکی، نبود تشریفات دستوپاگیر ارزی و اداری، تسریع در فرآیندهایصادرات و واردات با جذب سرمایهگذاری خارجی و انتقال فناوری به توسعه کشور کمک میکنند
- منطقه آزاد تجاری ایران شامل مناطق ذیل میباشد :
در حال حاضر کیش، بانه و مریوان، قصرشیرین، قشم، چابهار، انزلی، ارس، اروند ،ماکو و مهران شهر فرودگاهی امام خمینی در ایران فعال است
از سالهای ۱۳۳۰ به بعد به دلیل تهیه طرحهایی در جهت رونق اقتصادی کشور و افزایش تجارت خارجی، بنادر ایرانی در خلیج فارس مورد توجه قرار گرفت. اما بنادر ایران در آن زمان توانایی و امکانات لازم برای توسعه صادرات و واردات را نداشتند. در سال ۱۳۳۴ مقالهای تحت عنوان «اشکالات حمل و نقل کالا به خاورمیانه» در مجلهای انگلیسی به چاپ رسید که به مسئولین خارجی خاطر نشان میکرد که چگونه میتوانند ظرفیت واردات و صادرات کالای خود را از طریق منطقه بازرگانی که ارتباط آزادتری با جهان تجارت دارند، افزایش دهند. سرانجام با اعتراض تجار ایرانی همراه با افزایش هزینه صادرات و واردات کالا، دولت مجبور شد توجه بیشتری را به تنوع بخشیدن به مبادی حمل و نقل کالا و بنادر معطوف کند و در تیرماه ۱۳۳۵ مدیر کل گمرک در رابطه با مشکلات ایجاد شده، به بندرعباس رفته و برای اولین بار از منطقه آزاد تجاری «دبی» در آن سوی خلیج فارس نام میبرد که چگونه از راه مبادله کالاهای ایرانی با سایر نقاط جهان و بلعکس، از رونق و اعتبار برخوردار شدهاست. با تشکیل وزارت گمرکات و انحصارات در سال ۱۳۳۶، آمادگی تأسیس اولین بندر آزاد تجاری رسماً اعلام میگردد. در دی ماه ۱۳۳۶ بندرعباس به عنوان مرکز واردات و صادرات کالا توسط دولت اعلام شد و برنامههایی برای فعالیتهای جدید طی چند سال آینده اعلام گردید. بهطور کلی تفکر ایجاد منطقه آزاد در ایران به اواخر دهه ۴۰ شمسی میرسد که دولت وقت از کنفرانس بینالمللی تجارت و توسعه وابسته به سازمان ملل (UNCTAD) درخواست کرد که جهت ایجاد بنادر آزاد در ایران تحقیق و بررسی نماید، آنکتاد این بررسی را به شرکت مشاوره و مدیریت و سازمان توسعه فرودگاه آزاد شانون محول کردد. این سازمان نتیجه کار خود را به صورت گزارشی همراه با ضمائم در سال ۱۳۵۰ به کنفرانس مذکور ارائه داد. در این گزارش بندرعباس به عنوان بندر آزاد اعلام شده بود ولی عملاً این انتخاب صورت نگرفت و فقط به تصویب تخفیف هزینههای بندری در آن اکتفا شد. در سال ۱۳۴۹ جزیره کیش به عنوان مرکز بینالمللی توریستی-تجاری انتخاب میشود و در سال ۱۳۵۱ سازمان عمران کیش در راستای ایجاد منطقه آزاد در جزیره، راهاندازی شد؛ و بالاخره مرکز بینالمللی جزیره کیش در سال ۱۳۵۶ بهطور رسمی شروع به کار کرد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، لایحه واردات کالا با استفاده از معافیت گمرکی به جزیره کیش در تاریخ ۱۸ اسفند ۱۳۵۸ به تصویب شورای انقلاب رسید و در نهایت در سال ۱۳۶۸ براساس تبصره ۱۹ قانون برنامه اول توسعه به دولت اجازه داده شد که در سه نقطه مرزی کشور شامل کیش، قشم و چابهار اقدام به تأسیس منطقه آزاد تجاری نماید چگونگی اداره این مناطق در ۷ شهریور ۱۳۷۲ به تأیید مجلس شورای اسلامی رسید و در تاریخ ۲۱ شهریور ۱۳۷۲ مورد تأیید شورای نگهبان قرار گرفت.
منطقه آزاد کیش
این جزیره به شکل بیضی با طول ۱۵ کیلومتر و عرض ۷ کیلومتر وبا مساحتی حدود ۹۱ کیلومتر مربع از لحاظ وسعت، مقام دوم را در میان جزایر خلیج فارس دارد. این جزیره از لحاظ تاریخی دارای سوابق بازرگانی میباشد بهطوریکه مرکز ارتباطات بازرگانی بین هندوستان، ایران و بحرین بهشمار میآمدهاست. عمده تجارت جزیره کیش در گذشته، مروارید بودهاست که هنوز هم صید آن ادامه دارد. کیش از سال ۱۳۸۴ تاکنون خارج از قلمرو معمولی گمرک کشور شناخته شده و نوعی منطقه آزاد تلقی میشدهاست. تاریخ رسمی تبدیل کیش به منطقه آزاد تجاری-صنعتی مربوط به سال ۱۳۷۲ میباشد. مهمترین واحدهای تولیدی کیش در بخشهای مختلف صنایع برقی و الکترونیک، پوشاک، مواد غذایی و دارویی، شیمیایی، سلولزی، صنایع غیرفلزی و یک واحد تولید خودرو میباشد. نمونه مأموریتهای خاص این منطقه عبارتند از: توسعه و ترویج گردشگری، تمرکز خدمات فرهنگی و رفاهی، ایجاد بورس خدمات تجاری، تشکیل نمایشگاهها و همایشهای داخلی و بینالمللی، پایگاه توسعه و ترویج فناوری اطلاعات و ارتباطات.
منطقه آزاد قشم
در مدخل خلیج فارس و دریای عمان قرار دارد. مساحت این جزیره، ۱۴۳۰ کیلومتر مربع در فاصله ۳۷ کیلومتری جنوب بندرعباس و در دهانه تنگه هرمز قرار گرفتهاست. جزیره قشم بزرگترین جزیره خلیج فارس میباشد. این جزیره تقریباً موازی ساحل ایران قرار گرفته و به وسیله تنگه کلارنس از خاک اصلی ایران جدا شدهاست. بندر قشم در منتهی الیه شرق جزیره قرار دارد و بیشترین ارتباط دریایی جزیره را با خارج فراهم کرده و بیشترین شمار بازدیدکنندگان را در خود جای میدهد. این جزیره به دلیل قرار گرفتن در میان خلیج فارس و اقیانوس هند همواره از موقعیتی استثنایی برخوردار است. قشم از دیرباز به عنوان یک مرکز تجاری بین آسیای غربی، شبه جزیره عربستان و سواحل شرقی آفریقا مورد توجه بودهاست. تاریخ قشم به ۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح برمی گردد. همراه با کشف قاره آمریکا و توسعه راههای ارتباطی با آسیا از طریق دماغه امیدنیک، اهمیت استراتژیک خلیج فارس، تنگه هرمز و جزیره قشم بیش از پیش آشکار شد. مأموریتهای خاص این منطقه عبارتند از: تمرکز سوخترسانی به شناورها و کشتیهای در حال عبور از خلیج فارس، ایجاد صنایع تولیدی صادراتی، ارائه خدمات فنی-مهندسی، انتقال دانش فنی به منطقه و کشور، ایجاد پارک ملی.
منطقه آزادچابهار
شهر بندری چابهار با مساحتی حدود ۱۰۹۰ هکتار در منتهی الیه جنوب شرقی کشور و در استان سیستان و بلوچستان و در کنار دریای عمان در گوشه شرقی خلیج چابهار واقع شدهاست. منطقه آزاد چابهار در زمینی به مساحت ۱۴ هکتار واقع شده که ۱۰ هکتار آن به فعالیتهای صنعتی و ۴ هکتار به بخشهای بازرگانی، توریسم و خدمات اقتصادی اختصاص یافتهاست. ایران از طریق بندر چابهار میتواند به دریای عمان که یکی از پراهمیتترین راههای آبی جهان است، راه یافته و این امر دارای اهمیت اقتصادی است چرا که آبراهی است که ایران را با دریای آزاد و بنادر بزرگ و کوچک جهان مرتبط میسازد. مأموریتهای خاص این منطقه عبارتند از: ترانزیت کالا، تجارت منطقهای، بارانداز تجاری کالاها و مواد اولیه، ایجاد صنایع تبدیلی و تولیدی با جهتگیری صادراتی، عرضه سوخت و ایجاد صنایع وابسته به نفت، گردشگری
منطقه آزاد تجاری صنعتی ارس
جلفا از زمانهاي پيش از ميلاد به خاطر موقعيت جغرافيايي و استراتژي اهميت خاصي داشته و از لحاظ فرهنگي و مدني داراي شهرتي بس فراوان بوده است. تاريخ جلفا را مورخين به قرن 5 قبل از ميلاد ارجاع مي دهند كه در آن زمان اسم جلفا، جولاء (بافنده ) بود و پس از مكان گزيني ارامنه جولا به جوغا تغيير كلمه داد ، ولي پس از كوچاندن ارامنه توسط شاه عباس صفوي نام لاتين Jolfa به اين مكان گزيده شد.
در شمال غرب ایران در نقطه صفر مرزی در مجاورت با کشورهای ارمنستان، آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان استقرار یافتهاست. بر اساس مصوبه هیئت وزیران در تاریخ ۷/۴/۱۳۸۴ به شماره ۲۰۷۰۸/ت۵۳۰۸۲۰ محدوده منطقه آزاد ارس شامل ۹۷۰۰ هکتار از اراضی منطقه میشد که براساس مصوبه جدید این هیئت در ۱۴/۹/۱۳۸۷، محدوده این منطقه به ۵۱ هزار هکتار شامل بخشهایی از ۲ شهرستان جلفا و کلیبر افزایش یافت. این محدوده ابلاغی در بخش متصل، محدوده اصلی را از ۹۷۰۰ هکتار به ۲۰۵۰۰ هکتار افزایش دادهاست و در ۳ بخش منفصل نیز قسمتی از شهرستان کلیبر به وسعت ۲۴ هزار هکتار (موسوم به قلی بیگ لو) و اراضی اطراف سد خدآفرین به وسعت ۶۱۰۰ هکتار و محدوده گمرک نوردوز (مرز ایران با ارمنستان) به وسعت ۲۴۰ هکتار جمعاً به وسعت ۵۱۰۰۰ هکتار کل محدوده منطقه آزاد ارس را تشکیل میدهد.
جلفا از زمانهای پیش از میلاد به خاطر موقعیت جغرافیایی و استراتژیک اهمیت خاصی داشته و از لحاظ فرهنگی و مدنی دارای شهرتی بس فراوان بودهاست. کتاب جغرافیای کیهان، نواحی جلفا را از قلمرو ارمنستان قلمداد میکند و خلاصه تاریخ این ناحیه را از عهد هخامنشی چنین بیان میکند: “ساتراپی سوم ارمنستان بین سرچشمه فلات، دجله و کورا و ارس واقع شده و پایتخت قدیم آن موسوم به آرتاگز Artaxa)) است در کنار رودخانه ارس قرار دارد و نواحی پست آن مخصوصاً دره ارس بسیار حاصلخیز است و محل چراگاههای بزرگ و تربیت اسبهای خوب بودهاست و ساتراپهای ارمنستان مکلف بودند همه ساله تعدادی اسب به دربار ایران تقدیم دارند. ”
منطقه آزاد ارس به برکت برخورداری از موقعیت ژئواکونومیکی ممتاز و دسترسی به بازارهای بینالمللی سرمایه و تکیه بر امکانات برجسته توسعه ترانزیت و صادرات مجدد، توان مندیهای بالای صادراتی و با فراهمسازی زیرساختهای توسعه فعالیتهای بازرگانی در کنار گمرکات و مراکز تخلیه و بارگیری کالا و الگوسازی ورود به WTO توانستهاست در جهت ارتقای نقش هم پیوندی اقتصاد ملی با اقتصاد جهانی، بسترساز تعامل سازنده کشور با جهان باشد. همچنین این منطقه به پشتوانه مناطق ارزشمند اکولوژیکی حفاظت شده، اقلیم مناسب، منابع غنی آب، ذخیرهگاههای بینالمللی جنگلی، محیط زیست مطلوب و قابلیتهای توسعه گردشگری در زمینههای تاریخی، فرهنگی، طبیعی و ورزشی، به یک منطقه بینالمللی گردشگری، تفریحی، سلامتی و درمانی تبدیل شدهاست
منطقه آزاد انزلی
بر اثر تحولات صورت گرفته پس از فروپاشی شوروی و در پی تغییر و تحولات ساختاری روابط بینالملل منطقه قفقاز و کشورهای حاشیهٔ دریای کاسپین در معادلات منطقهای و جهانی اهمیت یافتند؛ این امر با دوران پس از جنگ تحمیلی در ایران و آغاز عصر سازندگی کشور همزمان گردید، در این دوره، ورود به اقتصاد جهانی و اخذ سرمایه و تبع آن، دانش و تکنولوژی جدید، هدف ایران بود و دولت وقت با ایجاد مناطق آزاد در پی تحقق آن بود. در پی سفر ریاست جمهوری وقت به شهرستان انزلی و با توجه به خواست همگانی و براساس مصوبه هیئت دولت در سال ۷۵ منطقه ویژه اقتصادی بندرانزلی در دو بخش جداگانه تعیین گردید و در سال ۸۲ منطقه ویژه اقتصادی انزلی به منطقه آزاد تجاری صنعتی انزلی بدل شده و در سال ۸۳ نیز اساسنامه سازمان منطقه آزاد تجاری-صنعتی انزلی مورد تصویب هیئت وزیران قرار گرفت و محدوده منطقه آزاد تجاری صنعتی انزلی در سال ۸۴ از طرف هیئت وزیران تعیین و ابلاغ شد.
منطقه آزاد بانه و مریوان
قانون ایجاد منطقه آزاد تجاری – صنعتی مریوان و بانه که در قالب ۷ منطقه آزاد تجاری – صنعتی و ۱۳ منطقه ویژه اقتصادی در سال ۱۳۹۴ در قالب لایحه از سوی دولت به مجلس شورای اسلامی ارائه شد.این طرح نهایتاً پس از کش و قوس های فراوان بین مجالس نهم، دهم و یازدهم در سال ۱۳۹۹ توسط مجلس مصوب ولي از سوی شورای نگهبان مغایر اصول ۴۵ و ۸۵ قانون اساسی تشخیص داده شد و پس از چندين مرتبه رد و بدل شدن بين مجلس و شوراي نگهبان اختلاف نظر بین مجلس و شورای نگهبان به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارجاع که نهایتاً در سال ۱۴۰۰ مصوبه مجلس شورای اسلامی توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام مورد موافقت قرار گرفت همچنین سازمان منطقه آزاد مریوان و بانه مؤظف است ظرف یک سال و نیم از اسفند ماه ۱۴۰۰ به بعد كه دفتر آن در مريوان فعال شد، نسبت به تهیه طرح جامع (کاربری های صنعتی، تجاری، اداری، مسکونی، تفریحی، گردشگری و غیره ) محدوده محصور شده منطقه آزاد تجاری صنعتی مریوان و بانه اقدام و برای تصویب به شورای عالی مناطق آزاد و ویژه تجاری بفرستد و شورای مذکور هم حداکثر ۶ ماه نسبت به تصویب و ابلاغ آن جهت اجرا اقدام کند. اساسنامه منطقه آزاد تجاری بانه و مریوان که سال گذشته در هیات دولت مصوب شد، در تاریخ 17/10/1402 در شورای نگهبان به تصویب رسید .
منطقه آزاد اروند
منطقه آزاد اروند در شمال غربی خلیج فارس به وسعت ۱۷۲ کیلومتر مربع در محل تلاقی دو رودخانه اروند رود و کارون واقع است و دارای مرز مشترک میان کشورهای عراق و کویت میباشد این منطقه با داشتن ظرفیتی از قبیل حمل و نقل جادهای، ریلی، دریایی و هوایی از اهمیت ویژهای برخوردار است. موقعیت ویژه جغرافیایی منطقه آزاد اروند و نقش کانالهای ترانزیتی و استراتژیکی آن در تلاقی مسیرهای تجارتی و دسترسی آسان به راههای آبی بینالمللی و همچنین مجاورت با دومین استان بزرگ عراق، بصره، که دروازه ورود تجارت به عراق و سپس مدیترانه محسوب میشود و وقوع بر محور راههای زیارتی عتبات، توجه روزافزون به این منطقه را به عنوان یک مکانیزم زیربنایی توسعه و انگیزش ارتباطات فرامنطقهای و جلب عبور و مرور ترانزیتی، آشکار میسازد. این منطقه در سال ۸۴ راهاندازی شد. از اراضی این منطقه، ۸۶۰۰ هکتار به فعالیتهای صنعتی و ۴۸۰۰ هکتار به سایر بخشها در زمینهٔ بازرگانی، گردشگری و اداری و۳۸۰۰ به بخشهای بندری، انبارداری و ترانزیت اختصاص یافتهاست
منطقه آزاد ماکو
هیئت وزیران در جلسه مورخ ۵/۱۰/۱۳۸۹ بنا به پیشنهاد شماره ۵۱۰/۱۰/۸۹۲ مورخ۲۰/۹/۱۳۸۹ شورای هماهنگی مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی و ویژه اقتصادی و به استناد بند «ب» ماده (۴) قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی جمهوری اسلامی ایران ـمصوب ۱۳۷۲ ـ اساسنامه سازمان منطقه آزاد تجاری ـ صنعتی ماکو را به تصویب رساند. شهرستان ماکو در شمال غربی ایران استان آذربایجان غربی قرار گرفته که از شمال به رودخانه قره سو و کشور ترکیه، از شرق به رودخانه ارس و جمهوری آذربایجان (خود مختاری نخجوان) و از مغرب به جمهوری ترکیه و از جنوب به شهرستان خوی محدود است. شهر ماکو در درهای بنا شده که رودخانه زنگبار از آن میگذرد و شهر را به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم میکند. قسمت جنوبی شهر در دامنه کوه سبد قرار گرفته و آبادی چندانی ندارد ولی بخش شمالی آن آبادتر و بزرگتر است.
منطقه آزاد ماکو به لحاظ محدوده جغرافیایٔی منطبق بر شهرستانهای ماکو، شوط، پلدشت و شهر مرزی بازرگان می باشد که در منتهی الیه شمال غربی کشور واقع شده و حدود 75 درصد مساحت مناطق آزاد کشور را به خود اختصاص داده است. این منطقه در مجاورت کشورهای ترکیه و جمهوری آذربایجان (خودمختار نخجوان) واقع گردیده است. طول مرزهای جمهوری اسلامی ایران در این منطقه با کشور جمهوری آذربایجان 140 کیلومتر و با کشور ترکیه 130 کیلومتر میباشد. از نظر تقسیمات کشوری، منطقه آزاد ماکو با 3860 کیلومتر مربع مساحت شامل 3 شهرستان، 6 شهر، 6 بخش، 13 دهستان و 261 روستای دارای سکنه است. براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1395، جمعیت منطقه 192603 نفر بوده که 0.24 درصد جمعیت کل کشور و 5.9 درصد جمعیت کل استان آذربایجان غربی را به خود اختصاص داده است .
منطقه آزاد تجاری- صنعتی ماکو علاوه بر هممرزی با ترکیه و نخجوان ، همجوار با ارمنستان و منطقه قفقاز بوده و گلوگاه کریدور زمینی شمال و جنوب (رقیب کانال سوئز در خشکی) و نقطه اتصال آسیا و اروپا می باشد. و با توجه به اهمیت مواصلاتی استراتژیکی قفقاز برای ایران، انجام عمده مبادلات و آمد و شدهای تجاری و سیاسی بین ایران و اروپا از این محور می باشد. فاصله اندک منطقه آزاد ماکو از بنادر مرسین در دریای مدیترانه و ترابوزان در دریای سیاه، امتیاز چشمگیری در دسترسی به بازارهای اروپا از راه زمین ودریا است که در مقایسه با بنادر جنوبی کشور در خلیج فارس به دلیل مسافت و صرفه های اقتصادی ناشی از مقیاس جای تردیدی باقی نمی گذارد که این منطقه اقتصادی ترین گلوگاه دررقابت با راه دریایی شرق وغرب در خشکی است.
منطقه آزاد تجاری قصر شیرین
قصرشیرین درتاریخ 15/02/1400 رسماً از طرف محسن رضایی دبیرمجمع تشخیص مصلحت نظام به عنوان منطقه آزاد معرفی گردید. منطقه آزاد قصرشیرین با بیش از ۲۷ هزار تن جمعیت در غرب کرمانشاه، با عراق ۱۸۶ کیلومتر مرز دارد که در امتداد این مرز، ۲ معبر رسمی پرویزخان و خسروی قرار دارد که مبادلات اقتصادی، تجاری و صادرات کالا به اقلیم کردستان و حکومت مرکزی عراق از این ۲ مرز انجام میشود. مرز خسروی در ۲۰ کیلومتری قصرشیرین دارای بزرگترین پایانه زمینی بینالمللی خاورمیانه است. مرز رسمی پرویزخان در شهرستان قصرشیرین به صورت رسمی در سال ۸۶ تأسیس و راه اندازی شد که هممرز با اقلیم کردستان عراق و در همسایگی استان سلیمانیه قرار دارد. هماکنون عمده کالاهای صادراتی از مرز رسمی پرویزخان قصرشیرین با مناطق کردنشین عراق به ویژه شهرهای کلار، سلیمانیه، موصل، خانقین و کرکوک در بخش مرکزی این کشور انجام میشود
منطقه آزاد تجاری شهر فرودگاهی امام خمینی
این منطقه تقریبا در چهل کیلومتری تهران واقع شده و جزء مناطق تازه تاسیس در شورای عالی مناطق آزاد تجاری است.
تقریبا در اواخر سال 1395 از طرف نهاد ریاست جمهوری شروع به احداث شد و همچنان در زمینه ها و متراژهای حاشیه این منطقه در دست احداث است . از آنجایی که این منطقه در نزدیکی و جوار فرودگاه امام خمینی واقع شده یکی از بهترین موقعیتها برای کارگو ، ترخیص ، export , import است. این منطقه شامل سوله و انبارهایی است که به لحاظ موقعیت مکانی،بعد از پارکینگ شماره 3 فرودگاه موجود است و بهترین موقعیت برای سرمایه گذارانی است که هدف depo و تجمیع کالا را دارند.یکی از راههای پررنگ برای سرمایه گذاری در منطقه آزاد تجاری شهر فرودگاهی امام خمینی،ثبت شرکت می باشد. منطقه آزاد شهر فرودگاهی امام خمینی در سال 1399 آغاز به کار نموده است. این منطقه در انتهای ضلع جنوبی فرودگاه امام خمینی واقع شده است. مساحت منطقه آزاد 1500 هکتار می باشد. بر اساس ماده 166 برنامه پنجم توسعه قرار است شهر فرودگاهی امام خمینی قطب اول حمل و نقل هوایی بار و قطب دوم حمل و نقل هوایی مسافر در کشور باشد. همچنین رسیدن به قطب گردشگری بین المللی، مرکز درمانی، ارائه خدمات نوین بانکی و بیمه ای و… از اهداف تشکیل این منطقه عنوان شده. نزدیکی این منطقه به شهر تهران و بازار چندین میلیونی آن و فرودگاه امام خمینی از مهمترین مزایای این منطقه است.
نکته: در ضلع غربی فرودگاه، منطقه ویژه اقتصادی امام خمینی به مساحت 2500 هکتار واقع شده که نباید با این منطقه آزاد اشتباه گرفته شود.